La translatio de los Santos Mártires de Braga a Compostela. Reflexiones sobre el capítulo I, 15 de la Historia Compostelana

Autores/as

DOI:

https://doi.org/10.3989/ceg.2017.130.04

Palabras clave:

pío latrocinio, Gelmírez, Historia Compostelana, Braga, Portugal, reliquias, pío ladroízo

Resumen


Braga, diciembre de 1102. En el transcurso de una aparentemente inocente visita pastoral a las posesiones que la iglesia compostelana tenía en la zona norte de Portugal, Diego Gelmírez se hacía con un importante número de reliquias, despojando a aquellas tierras de sus celestiales protectores. El suceso, calificado de “robo” por algunos autores portugueses, aparece definido sin embargo como “pío latrocinio” en el capítulo I, 15 de la Historia Compostelana, escrito poco tiempo después de los hechos que narra. Basándose precisamente en el contenido de dicho capítulo, e incidiendo en aspectos tales como su autoría y cronología, el presente trabajo pretende ofrecer al lector una reflexión sobre algunos elementos del relato que, en principio, han pasado inadvertidos a los ojos de la crítica. Al mismo tiempo, se intenta hacer una aproximación a los motivos que pudieron haber llevado a Gelmírez a actuar como finalmente lo hizo, según un modo de proceder que, por otra parte, no era algo excepcional a aquella época. [gl] Braga, decembro de 1102. No transcurso dunha aparentemente inocente visita pastoral ás prosesións que a igrexa compostelá tiña na zona norte de Portugal, Diego Gelmírez facíase cun importante número de reliquias, deixando a aquelas terras sen os seus celestiais protectores. O suceso, calificado de “roubo” por algúns autores portugueses, aparece, sen embargo, definido como “pío latrocinio” no capítulo I, 15 da Historia Compostelana, escrito pouco tempo despois dos feitos que describe. Baseándose precisamente no contido do devandito capítulo, e incidindo en aspectos como a súa autoría e cronoloxía, o presente traballo trata de ofrecer ó leitor una reflexión sobre algún elementos do relato que, entendemos, pasaron inadvertidos ós ollos da crítica. Ó mesmo tempo, trátase de facer un achegamento ós motivos que puideron levar a Gelmírez a actuar como finalmente o fixo, segundo unha forma de proceder que, por outra parte, non era nada excepcional naquela época.

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.

Citas

Almeida, Carlos Alberto Ferreira de, História da Arte em Portugal. Arte da Alta Idade Media, vol. 2, Lisboa, Publicaçōes Alfa, 1988.

Antonio, Nicolás, Bibliotheca Hispana Vetus, vol. 2, Madrid, Apud Viduam et Heredes D. Ioachimi Ibarrae Regii Quondam Typographi, 1788.

Ávila y la Cueva, Francisco, Historia civil y eclesiástica de la ciudad de Tuy y su obispado [edición facsímil del manuscrito conservado en el archivo de la Catedral de Tui], vol. 3, Pontevedra, Consello da Cultura Galega, 1995.

Bango Torviso, Isidro, “El arte prerrománico”, en Juan Antonio Ramírez (dir.), Historia del Arte. La Edad Media, vol. 2, Madrid, Alianza Editorial, 2004, pp. 107-146.

Biggs, Anselm Gordon, Diego Xelmírez, Vigo, Edicións Xerais de Galicia, 1983.

Caamaño Gesto, José Manuel, “Las vías romanas como antecedente y soporte de los caminos medievales de peregrinación”, en Actas Congreso sobre o Camiño Xacobeo en Ourense [Ourense, 29 septiembre / 2 octubre-1993], [Santiago de Compostela], Xunta de Galicia, 1995, págs. 123-133.

Costa, Avelino de Jesús da, “O bispo D. Pedro e a organização da diocese de Braga”, en IX Centenário da Dedicação da Sé de Braga [Congresso Internacional. Actas], vol. 1, Braga, Universidade Católica Portuguesa, 1990, págs. 378-433.

Cunha, Rodrigo da, História eclesiástica dos Arcebispos de Braga, vol. 2, Braga, Manoel Cardozo, 1635.

Díaz Fernández, José Mª, “El ‘Pío Latrocinio’ de Gelmírez”, en Compostela y Europa. La historia de Diego Gelmírez [catálogo de exposición], Santiago de Compostela, Xunta de Galicia, 2010, pp. 158-165.

Díaz y Díaz, Manuel Cecilio, La vida de San Fructuoso de Braga, Braga, [Diario do Minho], 1974. PMid:4827538

Díaz y Díaz, Manuel Cecilio, “Reflexiones sobre la Historia Compostelana”, El Museo de Pontevedra, 37 (1983), págs. 65-74.

Díez González, Florentino-Agustín, y otros, San Fructuoso y su tiempo, León, Imprenta Provincial, 1966.

Domínguez, Manuela, “Gelmírez y el Furtum Sacrvm”, en Luis García Moreno (ed.), Santos, obispos y reliquias. Actas del III Encuentro Internacional Hispania en la Antigüedad Tardía. Alcalá de Henares, 13-16 de octubre, 1998, Alcalá de Henares, Universidad de Alcalá, 2003, págs. 155-161.

Erdmann, Carl, Papsturkunden in Portugal, Berlín, Weidmannsche buchhandlung, 1927.

Falque Rey, Emma, “Los discursos de la Historia Compostelana”, en Lambert Ferreres (ed), Treballs en honor de Virgilio Bejarano [Actes del IXè Simposi de la Secció Catalana de la SEEC-St. Feliu de Guíxols, 13-16 d’abril de 1988], vol. 1, Barcelona, Publicacions Universitat de Barcelona, 1991, págs. 389-394.

Falque Rey, Emma, Historia Compostelana, Madrid, Akal, 1994.

Fernández Almuzara, Eugenio, “En torno a la Crónica Compostelana”, Escorial, vol. 6, cuaderno 17 (1942), págs. 341-374.

Ferreira, José Augusto, Fastos episcopaes da Igreja Primacial de Braga (Sec. III-sec. XX), vol. 1, Braga, Mitra Bracarense, 1928.

Ferreira Priegue, Los caminos medievales de Galicia, Ourense, Museo Arqueolóxico Provincial, 1988.

Fletcher, Richard A., A vida e o tempo de Diego Xelmírez, Vigo, Editorial Galaxia,1993.

Flórez, Henrique, España Sagrada. Theatro Geographico-Historico de la Iglesia de España, vol. 15, Madrid, Oficina de Antonio Marín, 1759.

Flórez, Henrique, España Sagrada. Theatro Geographico-Historico de la Iglesia de España, vol. 20, Madrid, Imprenta de la viuda de Eliseo Sánchez, 1765.

Flórez, Henrique, España Sagrada. Theatro Geographico-Historico de la Iglesia de España, vol. 19, Madrid, Oficina de la viuda e hijo de Marín, 1792.

Fuente, Vicente de la, Historia Eclesiástica de España, vol. 4, Madrid, Compañía de Impresores y Libreros del Reino, 1873.

Jácome de Vasconcelos, Maria da Assunção, y Sousa Araújo, António de, Bulário Bracarense. Sumários de Diplomas Pontifícios dos Séculos XI a XIX, Braga, Arquivo Distrital de Braga, 1986.

López Alsina, Fernando, La ciudad de Santiago de Compostela en la Alta Edad Media, Santiago de Compostela, Consorcio de Santiago, 2013.

López Ferreiro, Antonio, Lecciones de arqueología sagrada, Santiago de Compostela, Seminario Conciliar Central, 1889.

López Ferreiro, Antonio, Historia de la Santa A. M. Iglesia de Santiago, vol. 2, Santiago de Compostela, Imp. y Enc. del Seminario Conciliar Central, 1899.

López Ferreiro, Antonio, Historia de la Santa A. M. Iglesia de Santiago, vol. 3, Santiago de Compostela, Imp. y Enc. del Seminario Conciliar Central, 1900.

Lucas Álvarez, Manuel, Tumbo A de la Catedral de Santiago, Santiago de Compostela, Cabildo de la S.A.M.I. Catedral, 1998.

Mansilla Reoyo, Demetrio, “Formación de la provincia bracarense después de la invasión árabe”, Hispania Sacra, 14 (1961), págs. 5-25.

Marqués, José, “Las diócesis portuguesas hasta 1150”, en Fernando López Alsina (ed.), El Papado, la Iglesia Leonesa y la Basílica de Santiago a finales del siglo XI, Santiago de Compostela, Consorcio de Santiago, 1999, págs. 177-214.

Martins, Mário, Peregrinaçōes e livros de milagres na nossa Idade Média, Lisboa, Ediçōes Brotéria, 1957.

Pereiro Lázara, Perfecto, “El Pío latrocinio”, Libredón, 61 (2014), págs. 62-63.

Portela Silva, Ermelindo, Diego Gelmírez (c. 1065-1040). El báculo y la ballesta, Madrid, Marcial Pons, 2016.

Real, Manuel Luis, “O projecto da Catedral de Braga, nos finais do século XI, e as origens do románico portugês”, en IX Centenário da Dedicação da Sé de Braga [Congresso Internacional. Actas], vol. 1, Braga, Universidade Católica Portuguesa, 1990, págs. 435-512.

Sáenz Taboada, Benito, “Aportaciones al trazado de la Vía 19 de Itinerario de Antonino a su paso por Galicia”, SPAL: Revista de Historia y Arqueología de la Universidad de Sevilla, 11 (2002), págs. 389-408.

Sala Balust, Luís, “Los autores de la Historia Compostelana”, Hispania, vol. 3 (1943), págs. 16-69.

Suárez, Manuel, y Campelo, José, Historia Compostelana, Santiago de Compostela, Editorial Porto, 1950.

Vives, José, Concilios visigóticos e hispano-romanos, Madrid, CSIC, 1963.

Vones, Ludwig, Die ‘Historia Compostellana’und die Kirchenpolitik des Nordwestpanischen Raumes. 1070-1130. Ein Beitrag zur Geschichte der Beziehungen zwischen Spanien und dem Papsttum zu Beginn des 12. Jahrhunderts, Colonia, Bohlan, 1980.

Vorágine, Santiago de la, La leyenda dorada, vol. 2, [J. M. Macías, trad.], Madrid, Alianza Editorial, 1987.

Zepedano, José Mª, Historia y descripción arqueológica de la basílica compostelana, Lugo, Imprenta de Soto Freire, 1870.

Descargas

Publicado

2017-12-30

Cómo citar

Fandiño Fuentes, R. (2017). La translatio de los Santos Mártires de Braga a Compostela. Reflexiones sobre el capítulo I, 15 de la Historia Compostelana. Cuadernos De Estudios Gallegos, 64(130), 119–140. https://doi.org/10.3989/ceg.2017.130.04

Número

Sección

Artículos