La arquitectura de la humildad. El convento alcantarino de San Francisco del Rosal en Mondoñedo

Autores/as

DOI:

https://doi.org/10.3989/ceg.2020.133.04

Palabras clave:

Arquitectura, urbanismo, siglo XVIII, Orden de San Francisco, patrocinio episcopal, Mondoñedo, arquitectura, século XVIII, Orde de San Francisco

Resumen


En 1727 el obispo fray Juan Muñoz y Salcedo decidió establecer en la ciudad de Mondoñedo el primer y único convento de la Reforma de San Pedro de Alcántara en Galicia. Desde entonces y hasta 1731 se construyó bajo la dirección del lego y maestro de obras fray Lorenzo de Santa Teresa. Actualmente solo se conserva la iglesia, la capilla de la Venerable Orden Tercera y uno de sus claustros. Nuestro objetivo en el presente trabajo es explicar los motivos por los que se erigió, dar a conocer a los maestros y canteros que lo edificaron, las distintas fases de la construcción, describir su morfología original, y reseñar asimismo sus primitivos altares. Para ello nos valdremos de varios fondos documentales y de antiguas fotografías. [gl] En 1727 o bispo frei Juan Muñoz y Salcedo decidiu establecer na cidade de Mondoñedo o primeiro e único convento da Reforma de San Pedro de Alcántara en Galicia. Dende entón e ata 1731 construíuse baixo a dirección do freire e mestre de obras frei Lorenzo de Santa Teresa. Actualmente só se conserva a igrexa, a capela da Venerable Orde Terceira e un dos seus claustros. O noso obxectivo no presente traballo é explicar os motivos polos que se erixiu, dar a coñecer os mestres e canteiros que o edificaron, as distintas fases da construción, describir a súa morfoloxía orixinal, e reseñar tamén os seus primitivos altares. Pra isto servirémonos de varios fondos documentais e de antigas fotografías.

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.

Citas

Araya Iglesias, Carmen; Grau Lobato, Germán, "Monumentos histórico-artísticos alcantarinos en la provincia de Badajoz", San Pedro de Alcántara, hombre universal. Congreso de Guadalupe, 1997, Guadalupe, Ediciones Guadalupe, 1998, págs. 509-588.

Araya Iglesias, Carmen; Grau Lobato, Germán, "Lugares alcantarinos en la provincia de Badajoz", Revista de Estudios Extremeños, 57, núm. 1 (2001), págs. 49-72.

Cal Pardo, Enrique, "Episcopologio Mindoniense. Primera mitad del siglo XVIII", Estudios Mindonienses, núm. 17 (2001), págs. 277-422.

Cal Pardo, Enrique, Episcopologio Mindoniense, Santiago de Compostela, CSIC-Xunta de Galicia, Instituto de Estudios Gallegos "Padre Sarmiento"; Mondoñedo-Ferrol, Estudios Mindonienses, 2003 (Anejos de Cuadernos de Estudios Gallegos, 28).

Couselo Bouzas, José, Galicia artística en el siglo XVIII y primer tercio del XIX, Compostela, Seminario, 1932.

Domínguez de Valdeón, Teodoro, El libro de Villamañán. Guía eclesiástica, geográfica, histórica, biográfica, bibliográfica, y turística de esta ilustre villa, León, Diputación Provincial, 1928.

Fernández Fernández, José M., "Oposición de los franciscanos de Villaoriente a la construcción del Convento de Alcantarinos, en Mondoñedo", Estudios Mindonienses, núm. 13 (1997), págs. 739-751.

Fernández Gasalla, Leopoldo, "Estudio histórico-artístico del hospital y convento de la Anunciación de Betanzos (1505-1874)", en María del Carmen Folgar de la Calle, Ana Goy Diz, José Manuel López Vázquez (coords.), Memoria artis. Studia in memoriam Ma Dolores Vila Jato, Santiago de Compostela, Xunta de Galicia, 2003, págs. 269-287.

Fernández González, Alberto, "Fuentes gráficas para el estudio de tres edificios históricos de Sevilla: las plantas de los conventos de la Santísima Trinidad, San Francisco de Paula y San Pedro de Alcántara", De Arte, núm. 11 (2012), págs. 155-166. https://doi.org/10.18002/da.v0i11.1016

Fernández Villalba, José Isidro, Mondoñedo, regreso al pasado III. Recopilación de artículos publicados en diversos medios de comunicación por Don Eduardo Lence-Santar y Guitián, Mondoñedo, Museo Catedralicio y Diocesano de Mondoñedo, 2001.

Fernández Villalba, José Isidro, Mondoñedo, regreso al pasado VII. Recopilación de artículos publicados en diversos medios de comunicación por Don Eduardo Lence-Santar y Guitián, Mondoñedo, Suc. de Mancebo, 2010.

Fernández Villalba, José Isidro; San Cristóbal Sebastián, Santos, El convento de San Pedro de Alcántara, Mondoñedo, Mancebo, 2006.

Flórez, Henrique, España Sagrada. Theatro Geographico Historico de la Iglesia de España. Origen, divisiones, y límites de todas sus Provincias. Antiguedad, Traslaciones, y estado antiguo y presente de sus Sillas, con varias Disertaciones criticas. Tomo XVIII. De las Iglesias Britoniense, y Dumiense, incluidas en la actual de Mondoñedo, Madrid, Antonio Marín, 1764.

Freyre, Xe, Mondoñedo, León, Everest, 1990.

Gallego Jorreto, Manuel, "Actuaciones en Mondoñedo. Lugo. España", Tribuna de la Construcción, núm. 118 (2015), págs. 132-153.

García Doural, Andrés, "La nueva residencia de los P.P. de Alcántara", Miscelánea Mindoniense [blog] 29 (julio.2012), disponible en www.blogoteca.com/doural/ [Consulta: 14/01/2018].

García Doural, Andrés, "La capilla de la Concepción de Mondoñedo", Miscelánea Mindoniense [blog] 20 (enero.2018), disponible en www.blogoteca.com/doural/ [Consulta: 28/06/2019].

García Iglesias, José Manuel, El Barroco (II). Arquitectos del siglo XVIII. Otras actividades artísticas, A Coruña, Hércules, 1993 (Galicia Arte, 14).

García Iglesias, José Manuel (dir.); Garrido Moreno, Antonio (aut.), Arquitecturas no Camiño, 1994-2004. Colexio Oficial de Arquitectos de Galicia (COAG). Santiago de Compostela 30 xullo / 31 outubro 2004, Santiago de Compostela, Xunta de Galicia, 2004.

Gómez Darriba, Javier, "«Reconstruyendo» una ruina del siglo XVII. El desaparecido convento de la Encarnación de Mondoñedo", Sémata, núm. 31 (2019), págs. 251-272. https://doi.org/10.15304/s.31.5994

González Reboredo, José Manuel; San Cristóbal Sebastián, Santos; Rielo Carballo, Nicanor; Valiña Sampedro, Elías, Inventario artístico de Lugo y su provincia, t. 3, Madrid, Ministerio de Cultura, 1980.

Graña Cid, María del Mar, Las órdenes mendicantes en el obispado de Mondoñedo. El convento de San Martín de Villaoriente (1374-1500), Salamanca, Estudios Mindonienses, 1990.

Hipólito Ojalvo, Francisco A., "El patrimonio arquitectónico alcantarino de la provincia de Cáceres", San Pedro de Alcántara, hombre universal. Congreso de Guadalupe, 1997, Guadalupe, Ediciones Guadalupe, 1998, págs. 479-508.

Lence-Santar y Guitián, Eduardo, Mondoñedo: El Santuario de los Remedios, Mondoñedo, César G. Seco Romero, 1909.

Lence-Santar y Guitián, Eduardo, Mondoñedo: La Orden Tercera, Mondoñedo, César G. Seco Romero, 1910.

Lence-Santar y Guitián, Eduardo, Mondoñedo: El Convento de Alcántara, Mondoñedo, César G. Seco Romero, 1910.

Lence-Santar y Guitián, Eduardo, Mondoñedo: El Convento de la Concepción, Mondoñedo, César G. Seco, 1910.

Lence-Santar y Guitián, Eduardo, Mondoñedo. El Convento de San Martín de Villaoriente o de los Picos, Lugo, Sucr. de A. Villamarín, 1912.

Lence-Santar y Guitián, Eduardo, Del Obispado de Mondoñedo, Mondoñedo, 1915, t. 3.

López, Atanasio, "Convento de San Pedro de Alcántara de Mondoñedo. (Fragmentos de una Chrónica ms.)", Archivo Ibero-Americano, núm. 28 (1918), págs. 71-93.

López González, Sonsoles; Sánchez Fuertes, Cayetano, El convento de San Antonio de Ávila y su capilla de Ntra. Sra. de la Portería, Ávila, Franciscanos Convento Santo Antonio, 1997.

Martín García, Alfredo, "Predicación franciscana y asociacionismo seglar: las Terceras Órdenes gallegas en la Edad Moderna", en José Miguel Andrade Cernadas, Raquel Casal García y Roberto J. López López (eds.), Galicia monástica. Estudos en lembranza da profesora María José Portela Silva, Santiago de Compostela, Universidade de Santiago de Compostela, 2009, págs. 361-380.

Morais Vallejo, Emilio, Aportación al barroco en la provincia de León. Arquitectura religiosa, León, Universidad de León, 2000.

Moreno Blanco, Raimundo, "Historia, evolución constructiva y decoración del convento de San Antonio de Ávila", en Paula Fuentes González, Javier Gil Crespo y Santiago Huerta Fernández (eds.), Actas del Décimo Congreso Nacional y Segundo Congreso Internacional Hispanoamericano de Historia de la Construcción. Donostia-San Sebastián, 3-7 de octubre 2017, vol. 2, Madrid, Instituto Juan de Herrera, 2017, págs. 1085-1094.

Novo Sánchez, Francisco Javier, "Retablos barrocos de la ciudad de Mondoñedo", en Francisco Singul Lorenzo (dir.), Rudesindus. La tierra y el templo. Catedral de Mondoñedo. 8 de mayo - 29 de junio, 2007, Santiago de Compostela, Xunta de Galicia, págs. 281-293.

Pita Galán, Paula, Los frailes arquitectos del siglo XVIII en Galicia: trayectoria artística de los maestros regulares de las órdenes de San Benito, San Francisco y Santo Domingo, Tesis Doctoral, Santiago de Compostela, Universidade de Santiago de Compostela, 2019.

Quintana Giménez, Luis, Nuestra Señora de la Portería. Historia de la imagen, y de su fiel camarlengo Fr. Luis de San José, Sevilla, Punto Rojo, 2015.

Rega Castro, Iván, "Apuntes para el estudio del convento de las Agustinas Recoletas de Betanzos: forma y contenido en el retablo mayor de la Anunciación", Anuario Brigantino, núm. 29 (2006), págs. 369-386.

Río Ramos, Laura, "San Pedro de Alcántara", en Francisco Rodríguez Iglesias (dir.), Mosteiros e conventos da Península Ibérica. Galicia, vol. 6, A Coruña, Hércules, 2008, págs. 68-79.

Rodríguez y Gutiérrez de Ceballos, Alfonso, Arquitectura Barroca en Castilla - León. Siglos XVII y XVIII, Salamanca, Colegio de España, 1996.

Saavedra Fernández, Pegerto, Economía, Política y Sociedad en Galicia: la provincia de Mondoñedo, 1480-1830, Madrid, Xunta de Galicia, 1985. San Cristóbal Sebastián, Santos, La ciudad de Mondoñedo, Lugo, Caja de Ahorros de La Coruña y Lugo, 1975.

San Cristóbal Sebastián, Santos, "Convento de San Pedro de Alcántara", Cuadernos del Museo Mindoniense, núm. 12 (1986), págs. 11-32.

San Cristóbal Sebastián, Santos, Monasterio de la Concepción de Mondoñedo, Lugo, Diputación Provincial de Lugo, 2001.

Verdú Ruiz, Matilde, El arquitecto Pedro de Ribera (1681-1742), Madrid, Instituto de Estudios Madrileños, 1998.

Vigo Trasancos, Alfredo, "La ciudad de Mondoñedo en el siglo XVIII. La renovación urbana de una antigua sede episcopal", Estudios Mindonienses, núm. 15 (1999), págs. 519-553.

Descargas

Publicado

2020-06-30

Cómo citar

Gómez Darriba, J. (2020). La arquitectura de la humildad. El convento alcantarino de San Francisco del Rosal en Mondoñedo. Cuadernos De Estudios Gallegos, 67(133), 103–132. https://doi.org/10.3989/ceg.2020.133.04

Número

Sección

Artículos