O xacemento das Covas da Trapa (Monte Aloia, Galicia) como exemplo de continuidade de ocupación durante o Neolítico final e a Idade do Bronce no NW da Península Ibérica

Autores/as

DOI:

https://doi.org/10.3989/ceg.2020.133.01

Palabras clave:

Covas graníticas, Neolítico, Idade do Bronce, cerámica, industria lítica, petróglifo, Cuevas graníticas, Edad del Bronce, petroglifo

Resumen


Estudio y contextualización del yacimiento de las cavidades graníticas de As Covas da Trapa (Ribadelouro, Tui). En el interior de esta cavidad se ha identificado un importante número de materiales arqueológicos (principalmente recipientes cerámicos en un grado de integridad elevado), así como algunas muestras de arte rupestre. Las características de los materiales encajan en cronologías prehistóricas, especialmente dentro del Neolítico final y la Edad del Bronce. Las condiciones de ocupación, posiblemente funeraria, y la continuidad cronológica en la ocupación de este tipo de espacios refuerzan la importancia de las cuevas para el estudio de la Prehistoria del NW ibérico. [gl] Estudo e contextualización do xacemento das cavidades graníticas de As Covas da Trapa (Ribadelouro, Tui). No interior desta cavidade identificouse un importante número de materiais arqueolóxicos (principalmente recipientes cerámicos nun grao de integridade elevado), así como algunhas mostras de arte rupestre. As características dos materiais encaixan en cronoloxías prehistóricas, especialmente dentro do Neolítico final e a Idade do Bronce. As condicións de ocupación, posiblemente funeraria, e a continuidade cronolóxica na ocupación deste tipo de espazos reforzan a importancia das covas para o estudo da Prehistoria do NW ibérico.

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.

Citas

Abad Gallego, Xoán Carlos, "Balance de las actuaciones arqueológicas llevadas a cabo en la necróplolis megalítica de Cotogrande (Cabral): (Campañas de 1989-1992)", Castrelos, 5 (1992), páxs. 7-28.

Alonso Cuevas, Francisco; Costas Gobema, José Bernardino; Garcia García, Eva; García García, Miguel; Garcia Vázquez, Carlos E.; Groba González, Xavier; Míguez López, Ana Isabe; Pérez Moledo, Amelia; Rodríguez Castro, Francisco; Sueiro Rodríguez, Jesús, Vaqueiro Rodríguez, Marcos e Vazquez Vaamonde, David, "Os sistemas de cavidades do Folón e Porteliña. Contexto prehistórico e relevancia da zona espeleolóxica G/PO-1. Maúxo, Vigo-Nigrán", Castrelos, 9-10 (1997), páxs. 37-54.

Aubry, Tierry; Mangado, Javier e Matias, Henrique, "Matérias-primas das ferramentas em pedra lascada da Pré-história do Centro e Nordeste de Portugal", en Pedro Dinis; Alberto Gomes e Sergio Monteiro-Rodrigues, Proveniências de Materiais Geológicos, Porto, Associação Portuguesa para o Estudo do Quaternário, Porto, 2014, páxs. 165-192.

Bacelar, Lara e Comendador Rey, Beatriz, "Arte esquemático pintado en el noroeste peninsular: una visión integrada transfronteriza", Gallaecia, 36 (2017), páxs. 11-52. https://doi.org/10.15304/gall.36.5019

Bettencourt, Ana M. S., "Estruturas e práticas funerárias do Bronze Inicial e Médio do Noroeste Peninsular", en Primitiva Bueno Ramirez, Antonio Gilman, Concha Martín Morales e F. Javier Sánchez-Palencia, Arqueologia, Sociedad, Territorio y Paisaje. Estudios sobre Prehistoria reciente, Protohistoria y Transición al mundo romano en homenaje a Mª Dolores Fernández Posse, Madrid, CSIC, 2011, páxs. 115-139.

Bettencourt, Ana M. S., "La Edad del Bronce en el Noroeste de la Península Ibérica: un análisis a partir de las prácticas funerarias", Trabajos de Prehistoria, vol. 67, núm. 1 (2010), páxs. 139-173. https://doi.org/10.3989/tp.2010.10034

Bettencourt, Ana M. S., A Paisagem e o Homem na Bacia do Cávado durante o II e o I milénios AC, Porto, Universidade do Minho, 1999.

Bradley, Richard e Fábregas Valcarce, Ramón, "La 'ley de la frontera': grupos rupestres galaico y esquemático y Prehistoria del Noroeste de la Península Ibérica", Trabajos de Prehistoria, vol. 56, núm.1 (1999), páxs. 103-114. https://doi.org/10.3989/tp.1999.v56.i1.292

Cano Pan, Juan A., Punta de Muros: un poblado fortificado de finales de la Edad del Bronce, Santiago de Compostela, Arqueoloxia do Noroeste S.L.U, 2011.

Cano Pan, Juan A. e Vazquez Varela, José M., "Portecelo, un yacimiento de la Edad del Bronce", Trabalhos de Antropologia e Etnologia da Sociedade Portuguesa de Antropologia e Etnologia, 28 (1-2) (1988), páxs. 181-187.

Comendador Rey, Beatriz, "Metalurgia, minerales y contactos atlánticos en la Prehistoria del Noroeste Peninsular: una reflexión", en Julio Fernández Manzano e José I. Herrán Martínez, Mineros y fundidores en el inicio de la Edad de los Metales: el midi francés y el norte de la Península Ibérica, Madrid, Caja España, 2003, páxs. 133-144.

Comendador Rey, Beatriz; Muñiz Nieto, Eduardo B. e Rodríguez Muñiz, Victor, "La espada de Forcas (Parada de Sil, Ourense) en el contexto de la cuenca hidrográfica del río Sil", en Ana M. S. Bettencourt, Beatriz Comendador Rey; Hugo Sampaio e Edite Sá, Corpos e metais na fachada Atlântica da Ibéria. Do Neolítico à Idade do Bronze, Porto, Associação Portuguesa para o Estudo do Quaternário, 2014, páxs. 79-102.

Costas Goberna, José Bernardino, "Cavidades Naturais e Insculturas Rupestres no Suroeste Galego", en José Manuel Hidalgo Cuñarro, Congreso Internacional de Arte Rupestre Europea, Vigo, 1999, Museo" Quiñones de León" de Vigo e Asociación Arqueolóxica Viguesa, 2001, [CD ROM].

Fábregas Valcarce, Ramón, "A context for the Galician rock art", en Rodrigo Balbín Behrmann; Primitiva Bueno Ramírez; Rafael González Antón e María del Carmen Arco Aguilar, Grabados rupestres de la fachada atlántica europea y africana, Oxford, Archaeopress-BAR Internacional Series 2043, 2009, páxs. 69-84.

Fábregas Valcarce, Ramón; Alonso Fernández, Susana; Ameijenda Iglesias, Alicia; Grandal D'Anglade, Aurora; Lazuén Álvarez, Talía; Lombera Hermida, Arturo de; Pérez Alberti, Augusto; Pérez Rama, Marta; Rodríguez Álvarez, Xosé Pedro; Rodríguez Rellán, Carlos; Serna González, Maria Remedios; Terradillos Bernal, Marcos e Vaquero Rodríguez, Manuel, "Novos resultados das intervencións arqueolóxicas no Sur lucense: os xacementos paleolíticos da Depresión Monforte (Monforte de Lemos), Cova Eirós (Triacastela) e Valdavara (Becerreá)", Gallaecia, 28 (2009), páxs. 9-32.

Fábregas Valcarce, Ramón; Bonilla Rodríguez, Andrés e César Vila, Mario, Monte dos Remedios (Moaña, Pontevedra). Un asentamiento de la prehistoria reciente, Santiago de Compostela, Tórculo Edicións, 2007.

Fábregas Valcarce, Ramón e Fuente Andrés, Félix de la, Aproximaciones a la cultura material del megalitismo gallego: la industria lítica pulimentada y el material cerámico. Santiago de Compostela, Universidade de Santiago de Compostela, 1988.

Fábregas Valcarce, Ramón e Lombera Hermida, Arturo de, "El Paleolítico superior en Galicia a la luz de las últimas investigaciones", en Xavier Mangado Llach, El Paleolítico Superior peninsular. Novedades del siglo XXI, Barcelona, Universitat de Barcelona, 2010, páxs. 255-270.

Fábregas Valcarce, Ramón e Rodríguez Rellán, Carlos, "A media luz. Grabados de la Prehistoria Reciente en abrigos galaicos", Trabajos de Prehistoria, vol. 69, núm. 1 (2012), páxs. 80-102. https://doi.org/10.3989/tp.2012.12081

Fábregas Valcarce, Ramón e Ruiz-Gálvez Priego, Marisa, "El noroeste de la Península Ibérica en el IIIº y IIº Milenios: propuestas para una síntesis", Saguntum, 30 (1997), páxs. 191-216.

Fábregas Valcarce, Ramón e Vilaseco Vázquez, Xosé Ignacio, "Prácticas funerarias no Bronce do Noroeste", en Ramón Fábregas Valcarce, A Idade do Bronce en Galicia: novas perspectivas, Sada, Edicións do Castro, 1998, páxs. 191-219.

Fernández Rodriguez, Carlos e Villar Quiteiro, Rosa, "Prospección y excavación de cuevas en la cuenca del Sil (Rubiá, Ourense): La Pala da Vella", Brigantium, 14 (2003), páxs. 13-22.

Groba González, Xavier e Méndez-Quintas, Eduardo, "Human occupations during recent prehistory in the granite caves of the western coast of Galicia", Cadernos do Laboratorio Xeolóxico de Laxe, 33 (2008), páxs. 115-126.

Lombera, Arturo de; Rodríguez Rellán, Carlos e Vaquero Rodríguez, Manuel, "El sílex en el NW de la Península Ibérica. Un estado de la cuestión", Cuadernos de Prehistoria y Arqueología de la Universidad de Granada, 26 (2016), páxs. 137-155.

López Alsina, Fernando, "La cristalización de Tui como espacio de poder señorial entre 1095 y 1157", en Silvia González Soutelo e Marta Cendón Fernández, Tui. Presente, Pasado y Futuro. I Coloquio de História de Tui, Pontevedra, Deputación de Pontevedra, 2004, páxs. 57-95.

López-Costas, Olalla; Müldner, Gundulla e Martínez Cortizas, Antonio, "Diet and lifestyle in Bronze Age Northwest Spain: the collective burial of Cova do Santo", Journal of Archaeological Science, 55 (2015), páxs. 209-218. https://doi.org/10.1016/j.jas.2015.01.009

Mañana-Borrazás, Patricia e Santos-Estévez, Manuel, "Arte rupestre no promontorio de Corme (Ponteceso)", Gallaecia, 21 (2002), páxs. 115-125.

Martín-Seijo, María; Blanco-González, Antonio; Teira-Brión, Andrés; Rodríguez Rellán, Carlos; Bettencourt, Ana M. S.; Rodríguez Sáiz, Eduardo e Comendador Rey, Beatriz, "Disentangling the life-cycles of Bronze Age pits: A multi-stranded approach, integrating ceramic refitting, archaeobotany and taphonomy", Journal of Archaeological Science: Reports, 12 (2017), páxs. 528-542. https://doi.org/10.1016/j.jasrep.2017.02.024

Méndez-Quintas, Eduardo; Groba González, Xavier; Vilar Pedreira, Xosé Lois; de Prado Vázquez, Ángel; Costas Goberna, José Bernardino; Otero Dacosta, Tereixa; López Mosquera, José Miguel; García García, Miguel e Serodio Domínguez, Andrea, "As Covas da Trapa (Monte Aloia, Galizia): reforzando la importancia de la ocupación humana en las cuevas durante la prehistoria reciente del NW". V Jornadas de Quaternario (abstrac book), Porto, 2013, páxs. 21-22.

Méndez-Quintas, Eduardo; Santonja, Manuel, Pérez-Gonzalez, Alfredo; Duval, Mathieu; Demuro, Martina e Arnold, Lee J., "First evidence of an extensive Acheulean large cutting tool accumulation in Europe from Porto Maior (Galicia, Spain)", Scientific Reports, 8 (2018), páx. 3082. https://doi.org/10.1038/s41598-018-21320-1 PMid:29449566 PMCid:PMC5814561

Monteagudo, Luís, "Hachas de tope de Mougás (Pontevedra)", Cuadernos de Estudios Gallegos, t. 28 (1973), páxs. 128-142.

Nonat, Laure, Vázquez Liz, Pablo e Prieto Martínez, María Pilar, El Vaso de Largo Bordo Horizontal. Un Trazador Cultural del Noroeste de la Península Ibérica en el II Milenio BC. Oxford, Archaeopress-BAR Internacional Series 2699, 2015. https://doi.org/10.30861/9781407313481

Oliveira Jorge, Susana, O povoado da Bouça do Frade (Baião) no quadro do Bronze final do norte de Portugal. Porto, Grupo de Estudos Arqueológicos do Porto, 1988.

Oliveira Jorge, Susana, Povoados da Pré-História Recente da Região de Chaves-Vila Pouca de Aguiar. Porto, Instituto de Arqueologia da Universidade de Letras do Porto, 1986.

Oliveira Jorge, Vitor, "Novos dados sobre a Fraga d'Aia (Paredes da Beira-S. João da Pesqueira)", Trabalhos de Antropologia e Etnologia, 31, 1-4 (1991), páxs. 181-184.

Pereira, Tania; Sampaio, Hugo; Bettencourt, Ana M. S.; Cunha-Ribeiro, João. P. e Brito, Mario, "Práticas funerárias do Calcolítico e da Idade do Bronze na gruta da Lorga de Dine (Vinhais, Norte de Portugal): estudo antropológico", Férvedes, 9 (2018), páxs. 59-66.

Piay Augusto, Diego; Cano Pan, Juan A. e Naveiro López, Juan, "La construcción anular y el enclos de Ventosiños (Coeses, Lugo). Estudio preliminar de un conjunto del Bronce final", Zephyrvs, 76 (2015), páxs. 57-76. https://doi.org/10.14201/zephyrus2015765776

Prieto Martínez, María Pilar, Forma, estilo y contexto en la cultura material de la Edad del Bronce gallega: cerámica campaniforme y cerámica no decorada, Santiago de Compostela, Universidade de Santiago de Compostela, 1999.

Prieto Martínez, María Pilar, "From Galicia to the Iberian Peninsula: Neolithic ceramics and traditions", en Dragos Gheorghiu, Early farmers, Late Foragers and Ceramic traditions. On the beginning of pottery in Europe, Cambridge, Cambridge Scholars Press, 2009, páxs. 116-149.

Prieto Martínez, María Pilar; Vázquez Liz, Pablo e Caramés Moreira, Vicente, "El vaso carenado de Bexo (Dodro, A Coruña)", Cuadernos de Estudios Gallegos, vol. 65, núm. 131 (2018), páxs. 13-35. https://doi.org/10.3989/ceg.2018.131.01

Rey García, José Manuel e Vilaseco Vázquez, Xosé Ignacio, "Guidoiro Areoso. Megalithic cemetery and prehistoric settlement in the Ría de Arousa (Galicia, NW Spain)", en Antonio Campar Almeida; Ana M. S. Bettencourt; Delminda Moura; Sergio Monteiro-Rodrigues e María Isabel Caetano Alves, Environmental changes and human interaction along the Western atlantic edge, Porto, Associação Portuguesa para o Estudo do Quaternário, 2012, páxs. 243-258.

Rodríguez Rellán, Carlos e Fábregas Valcarce, Ramón, "La industria lítica en el Noroeste de la Península Ibérica durante el III y el II Milenios a C", en María Pilar Prieto Martínez e Laure Salanova, Las comunidades campaniformes en Galicia. Cambios sociales en el III y II Milenios BC en el NW de la Península Ibérica, Pontevedra, Deputación Provincial de Pontevedra, 2011, páxs. 249-258.

Rodríguez Rellán, Carlos; Vázquez Martínez, Alia e Fábregas Valcarce, Ramón, "Cifras e imágenes: una aproximación cuantitativa a los petroglifos gallegos", Trabajos de Prehistoria, 75, 1 (2018), páxs. 109-127. https://doi.org/10.3989/tp.2018.12206

Rodríguez Sáiz, Eduardo; Hidalgo Cuñarro, José M. e Suárez Otero, José, "Nuevos datos sobre prehistoria viguesa: estudio de los materiales arqueológicos de las cavidades de 'O Folón' (Coruxo)", Castrelos, 9-10 (1997), páxs. 55-80.

Romero Rodríguez, Alberto, "As Covas da Trapa", en Alberto Romero Rodríguez, Aloianos, Tui, [s. n.], páxs. 65-66.

Ruiz Galvez Priego, Marisa, "El depósito de Hio (Pontevedra) y el final de la Edad del Bronce en la fachada atlántica peninsular", El Museo de Pontevedra, XXXIII (1979), páxs. 129-150.

Sampaio, Hugo; Maciel, Tarcísio D. P.; Bettencourt, Ana. M. S. e Simões, Pedro M. P., "A mamoa do Carreiro da Quinta, Laje, Vila Verde, NO de Portugal: resultados de uma escavação de emergência", Conimbriga, 52 (2013), páxs. 37-65. https://doi.org/10.14195/1647-8657_52_2

Sanches, María Jesus, O Crasto de Palheiros, Fragada do Crasto Murça-Portugal, Murça, Município de Murça, 2008.

Sanches, María Jesus, Pré-história Recente de Trás-os-Montes e Alto Douro. O abrigo do Buraco da Pala (Mirandela) no contexto regional, Porto, Sociedade Portuguesa de Antropologia e Etnologia, 1997.

Sanches, María Jesus, Pré-história Recente no Planalto Mirandês, Porto, GEAP, 1992.

Sanches, María de Jesús e Gomes Lebre, Anabela, "O abrigo com arte esquemática da Solhapa", Trabalhos de Antropologia e Etnologia, vol 26, fasc. 1-4 (1986), páxs.129-151.

Santos-Estevez, Manuel, "La excavación arqueológica del arte rupestre. 1. Excavaciones arqueológicas en el entorno de los petroglifos", en Felipe Criado Boado, Antonio Martinez-Cortizas e Marco García Quintela, Petroglifos, paleoambiente y paisaje. Estudios interdisciplinares del arte rupestre de Campo Lameiro (Pontevedra), Santiago de Compostela, Instituto de Ciencias del Patrimonio (Incipit), 2013, páxs. 107-123.

Santos Silva, M. M. e Mota Santos, P. J., "As cerámicas tipo Penha do museu da Sociedade Martins Sarmento-Guimaráes. Estudo tipológico", Portugalia, IX-X (1989), páxs. 63-71.

Senna-Martínez, João C., "O Grupo Baiões/Santa Luzia: contiuições para uma tipologia da olaria", Trabalhos de Arqueologia da EAM, 1 (1993), páxs. 93-123.

Senna-Martínez, João C., "A ocupação do Bronce Pleno da 'Sala 20' do Buraco da Moura de São Romão", Trabalhos de Arqueologia da EAM, 1 (1993), páxs. 55-75.

Senna-Martínez, João C.; Valera, Antonio C.; Teixeira, Carlos e Ventura, João M., "A ocupação do Bronze final da 'Sala 20' do Buraco da Moura de São Romão", Trabalhos de Arqueologia da EAM, 1 (1993), páxs. 125-135.

Seoane Veiga, Yolanda; Prieto Martínez, María Pilar e Dal Zovo, Cecilia, "Bell beaker findings in rock art contexts", en María Pilar Prieto Martínez e Laure Salanova, Current researches on Bell Beakers. Proceedings of the 15th International Bell Beaker Conference: From Atlantic to Ural, Santiago de Compostela, [s. n.], 2013, páxs. 31-39.

Suárez Otero, José, "Cerámicas e cultura da Idade do Bronce en Galicia", en Ramón Fábregas Valcarce, A Idade do Bronce en Galicia: novas perspectivas, Sada, Edicións do Castro, 1998, páxs. 81-103.

Suárez Otero, José, "Del yacimiento de A Cunchosa al Neolítico en Galicia", en Antón Abel Rodríguez Casal, O Neolítico Atlántico e as Orixes do Megalitismo, Santiago de Compostela, Universidade de Santiago de Compostela, 1997, páxs. 485-506.

Suárez Otero, José, "Die bronzezeit in Galicien", Madrider Mitteilungen, 43 (2002), páxs. 1-21.

Suárez Otero, José, "Vaso e cazola da Idade do Bronce. Partovia, O Carballiño" [na rede], dispoñible en http://www.musarqourense.xunta.es/es/peza_mes/vaso-e-cazola-da-idade-do-bronce-partovia-o-carballino/ [Consulta: 10/11/2018].

Valera, Antonio C., "A ocupação calcolitica da 'Sala 20' do Buraco da Moura de São Romão", Trabalhos de Arqueologia da EAM, 1 (1993), páxs. 37-53.

Vaqueiro, Marcos; Costas, Reinaldo e Suárez, Rosa María, "Geomorphological mapping of the sismotectonic cave system of 'A Trapa', Ribadelouro-Tui (Galicia, Spain)", en Susanne Schnabel e Álvaro Gómez Gutiérrez, Avances de la Geomorfología en España 2012- 2014. XIII Reunión Nacional de Geomorfología, Cáceres, 2014, Cáceres, SEG, Universidad de Extremadura, 2014, páxs. 429-432.

Vaquero Rodríguez, Manuel; Alonso Fernández, Susana; Alonso Fernández, Carlos; Ameijenda Iglesias, Alicia; Blain, Hugo A.; Fábregas Valcarce, Ramón; Gómez Merino, Gala; Lombera Hermida, Arturo; López-García, José M.; Lorenzo Merino, Carmelo; Lozano Ruiz, Marina; Rodríguez Rellán, Carlos; Rosell i Ardèvol, Jordi e Serna González, María Remedios, "Nuevas fechas radiométricas para la Prehistoria del noroeste de la Península Ibérica: la cueva de Valdavara (Becerreá, Lugo)", Trabajos de Prehistoria, vol. 66, núm.1 (2009), páxs. 99-113. https://doi.org/10.3989/tp.2009.09014

Vilar Pedreira, Xosé Lois e Méndez-Quintas, Eduardo, Memoria da prospección da área meridional da Serra do Galiñeiro (102A 2010/293-0). Gondomar, Dirección Xeral de Patrimonio Cultural, 2014.

Vilaseco Vázquez, Xosé Ignacio e Fábregas Valcarce, Ramón, "Dos finais do II Milenio A.C. á Segunda Idade do Ferro: o asentamento fortificado de Os Pericos (Ribeira, A Coruña)", Gallaecia, 27 (2008), páxs. 89-112.

Villar Quiteiro, Rosa, "Neolítico y arte rupestre en As Campurras (Gondomar, Pontevedra)", ARPI. Arqueología y Prehistoria del Interior peninsular, 04 (2016), páxs. 221-236.

Descargas

Publicado

2020-06-30

Cómo citar

Méndez-Quintas, E., Vilar Pedreira, X. L., Groba González, X., Costas Goberna, J. B., García García, M., López Mosquera, J. M., Otero Dacosta, T., de Prado Vázquez, Ángel, Romero Rodríguez, A., & Serodio Domínguez, A. (2020). O xacemento das Covas da Trapa (Monte Aloia, Galicia) como exemplo de continuidade de ocupación durante o Neolítico final e a Idade do Bronce no NW da Península Ibérica. Cuadernos De Estudios Gallegos, 67(133), 15–43. https://doi.org/10.3989/ceg.2020.133.01

Número

Sección

Artículos