La prensa como medio para recuperar la memoria artística: noticias de piezas de platería compostelana anónimas o en paradero desconocido
DOI:
https://doi.org/10.3989/ceg.2023.136.10Palabras clave:
platería, plateros, Santiago de Compostela, prensa, noticias históricas, siglo XIX, pratería, prateiros, novas históricas, século XIXResumen
El objetivo de este trabajo es dar a conocer una serie de noticias inéditas sobre piezas de platería compostelana de finales del siglo XIX y principios del siglo XX, que en su mayoría se encuentran en paradero desconocido. La metodología empleada ha sido el vaciado de la Hemeroteca de la Universidad de Santiago de Compostela, donde hemos trabajado como fuentes con más de treinta periódicos compostelanos y de ámbito gallego, hallando cientos de noticias al respecto. Creemos que los textos escogidos demuestran que en la cronología propuesta existió en Santiago una generación de plateros muy importante, olvidada por la historiografía, además de desvelar la construcción de suntuosas obras de platería. Entre ellas destacan las piezas civiles, muy poco conservadas en Galicia, y sobre todo las encargadas para homenajear a políticos y personajes importantes del momento. Las noticias demuestran que en Compostela se construyeron extraordinarias obras con programas de iconografía clásica y de los más variados estilos, pasando del Neogótico al Clasicismo y el Barroco, con especial relevancia, por su originalidad, del Modernismo de raíz catalana.
[gl] O obxectivo deste traballo é dar a coñecer unha serie de noticias inéditas sobre pezas de pratería compostelá de finais do século XIX e principios do século XX, que na súa maioría se atopan en paradoiro descoñecido. A metodoloxía empregada foi o baleirado da Hemeroteca da Universidade de Santiago de Compostela, onde traballamos como fontes con máis de trinta periódicos composteláns e de ámbito galego, atopando centos de noticias con respecto a este tema. Cremos que os textos escollidos demostran que na cronoloxía proposta existiu en Santiago unha xeración de prateiros moi importante, esquecida pola historiografía, ademais de desvelar a construción de suntuosas obras de pratería. Entre elas destacan as pezas civís, moi pouco conservadas en Galicia, e sobre todo as encargadas para homenaxear a políticos e personaxes importantes do momento. As noticias amosan que en Compostela se construíron extraordinarias obras con programas de iconografía clásica e dos máis variados estilos, pasando do Neogótico ao Clasicismo e ao Barroco, con especial relevancia, pola súa orixinalidade, do Modernismo de raíz catalá.
Descargas
Citas
Balsa de la Vega, Rafael, Orfebrería Gallega, Madrid, Fototipia de Hauser y Menet, 1912.
Barral Iglesias, Alejandro, "As artes suntuarias compostelás no século XX", en Francisco Singul Lorenzo (dir.), Pratería e acibeche en Santiago de Compostela: Obxectos litúrxicos e devocionais para o rito sacro e a peregrinación, Santiago, Xunta de Galicia, págs. 387-409.
Bouza Brey, Fermín, Platería civil compostelana hasta finales del siglo XIX, Santiago, Instituto de Estudos Galegos, 1962.
Gómez Darriba, Javier, "Oro, plata y fe. La orfebrería litúrgica de la parroquia compostelana de San Juan Apóstol", en Jesús Rivas Carmona e Ignacio García Zapata (coord.). Estudios de Platería San Eloy, Murcia, Universidad de Murcia, págs. 219-235.
González Rodríguez, Pedro Javier, El arte de la platería en Ferrol: estudio histórico y catalogación artística, Ferrol, Ayuntamiento de Ferrol, 1999.
Larriba Leira, Mariel, "La orfebrería", en Xosé Manuel García Iglesias (dir.), San Martiño Pinario. Inventario, Santiago, Xunta de Galicia, 2000, págs. 83-116.
Larriba Leira, Mariel, "Orfebrería", en Xosé Manuel García Iglesias (dir.), Inventario de San Paio de Antealtares, Santiago, Xunta de Galicia, págs. 83-87.
López Añón, Eva María, Arte religioso en el Arciprestazgo de Nemancos (A Coruña). Siglos XVII-XX. Arte Mueble, tesis, Universidade de Santiago de Compostela, 2008.
Louzao Martínez, Francisco Xabier, La platería en la Diócesis de Lugo. Los arcedianatos de Abeancos, Deza y Dozón, tesis, Universidade de Santiago de Compostela, 2004.
Molist Frade, Beatriz, La orfebrería religiosa de los siglos XVII-XIX en la ciudad de La Coruña: Catalogación, tesina, Universidade de Santiago de Compostela, 1986.
Pérez Piñeiro, María Isabel, Aportación documental al estudio histórico-artístico del arciprestazgo de Ponte Beluso, tesina, Universidade de Santiago de Compostela, 1997.
Pérez Varela, Ana, "La platería civil compostelana en el tránsito del siglo XIX al XX a través de las fotografías inéditas del archivo del platero Ricardo Martínez Costoya", Quintana, 17 (2018), págs. 317-336. https://doi.org/10.15304/qui.17.5174
Pérez Varela, Ana, El platero compostelano Ricardo Martínez Costoya (1859-1927): contexto, vida y obra, Santiago, Andavira; Consorcio de Santiago, 2020.
Pose Antelo, José Manuel, La economía y la sociedad compostelanas a finales del siglo XIX, Santiago, Universidade de Santiago de Compostela, 1992.
Sánchez Cons, Josefina, El arte religioso en el arciprestazgo de Xuvia, tesis, Universidade da Coruña, 2014.
Tilve Jar, María de los Ángeles, Aportación al estudio histórico-artístico del arciprestazgo de Arousa (siglos XVI-XX), tesina, Universidade de Santiago de Compostela, 1986.
Villaverde Solar, Dolores, Patrimonio artístico del arciprestazgo de Ribadulla, A Coruña, Edinosa, 2000.
Descargas
Publicado
Cómo citar
Número
Sección
Licencia
Derechos de autor 2023 Consejo Superior de Investigaciones Científicas (CSIC)

Esta obra está bajo una licencia internacional Creative Commons Atribución 4.0.
© CSIC. Los originales publicados en las ediciones impresa y electrónica de esta Revista son propiedad del Consejo Superior de Investigaciones Científicas, siendo necesario citar la procedencia en cualquier reproducción parcial o total.Salvo indicación contraria, todos los contenidos de la edición electrónica se distribuyen bajo una licencia de uso y distribución “Creative Commons Reconocimiento 4.0 Internacional ” (CC BY 4.0). Puede consultar desde aquí la versión informativa y el texto legal de la licencia. Esta circunstancia ha de hacerse constar expresamente de esta forma cuando sea necesario.
No se autoriza el depósito en repositorios, páginas web personales o similares de cualquier otra versión distinta a la publicada por el editor.